Ο Αναπληρωτής Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Νεκτάριος Σαντορινιός τόνισε, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Διεθνές Συνέδριο “Φύση και Πολιτισμός” που πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Ευγενίδου στις 27/11, με θέμα την “Υποθαλάσσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, πολιτισμικές όψεις των νησιωτικών πολιτικών”, πόσο σημαντικός και αναγκαίος είναι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα η εφαρμογή του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού.
Η εκπόνηση θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων αποτελεί μείζον ζήτημα πολιτικού, κοινωνικού, επιστημονικού ενδιαφέροντος και διαμορφώνει ακέραια την εθνική θαλάσσια χωρική στρατηγική της πολυνησιακής χώρας της Ευρώπης.
“Η Ελλάδα αποτελεί τη χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή παγκοσμίως. Μπορεί επομένως να χαρακτηριστεί ως πολυνησιακή χώρα με ένα πολύ μεγάλο αριθμό νησιών ακατοίκητων και κατοικημένων. Συνεπώς, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός είναι μια αναγκαιότητα για τη χώρα μας και όχι απλά συμμόρφωση σε μια Ευρωπαϊκή οδηγία όπως, συμβαίνει με κάποιες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αν δεν υπήρχε η ευρωπαϊκή οδηγία θα έπρεπε σίγουρα να την ανακαλύψουμε. Η εφαρμογή του χωροταξικού σχεδιασμού στην περίπτωση της Ελλάδας είναι απαραίτητη λόγω της γεωμορφολογικής της φύσης αλλά και των θαλάσσιων δραστηριοτήτων που διαμορφώνονται στον θαλάσσιο χώρο. Οι δραστηριότητες αυτές διακρίνονται συχνά και από κοινωνικές συγκρούσεις όπως για παράδειγμα, ο διαρκώς αναπτυσσόμενος κλάδος υδατοκαλλιεργειών, ο οποίος αποτελεί αφενός σημαντικό στοιχείο οικονομικής ανάπτυξης, αφετέρου όμως είναι ένας πιθανός παράγοντας υποβάθμισης του τοπικού θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά και μια δραστηριότητα που πολλές φορές επιφέρει συγκρίσεις. Πρωτοβουλίες σαν την σημερινή μπορούν να ειδωθούν μόνο θετικά, η επικοινωνία, η ανταλλαγή απόψεων με ανθρώπους από διαφορετικούς επιστημονικούς φορείς και πολιτικούς φορείς, οδηγούν σε γόνιμο διάλογο επί του θέματος και συντελούν στην επιτάχυνση των διαδικασιών, στην ανάδειξη των σημείων προς επίλυση και στην σύγκλιση προς την βέλτιστη για την χώρα μας λύση. Τα τελευταία χρόνια ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί μείζον ζήτημα πολιτικού, κοινωνικού και προφανώς επιστημονικού ενδιαφέροντος καθώς από την μία σηματοδοτεί την δημιουργία ενός καινοτόμου, πρότυπου για την ολιστική διαχείριση των θαλάσσιων περιοχών και αφετέρου σηματοδοτεί την εθνική χωρική στρατηγική για τον θαλάσσιο χώρο όσο και την γαλάζια ανάπτυξη. Η θέσπιση του νόμου 4546/2018 που ουσιαστικά ενσωματώνει την οδηγία 89/2014 στην ελληνική νομοθεσία αποτελεί το εφαλτήριο αφού μέχρι τώρα δεν είχαμε προχωρήσει στην εκπόνηση θαλασσίων χωροταξικών σχεδίων ευρείας αποδοχής με στόχο την προστασία και την ανάδειξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος, με σκοπό την δημιουργία θέσεων εργασίας, την ενίσχυση της θάλασσας, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά και την ενίσχυση της θαλάσσιας τοπικής επιχειρηματικότητας”.
“Τι είναι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός και που αποσκοπεί. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί την στρατηγική χωροθέτηση όλων των δραστηριοτήτων, κυρίως ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην θάλασσα, σε πλήρη εναρμόνιση με τις φυσικές συνθήκες αλλά και την υφιστάμενη θαλάσσια ζωή . Η σκοπιμότητά του αφορά στην χωροθέτηση των δραστηριοτήτων με τέτοιο τρόπο ώστε να ελαχιστοποιούνται οι αναπόφευκτες συγκρούσεις αλλά και οι επιδράσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων με το θαλάσσιο οικοσύστημα. Ένα άλλο ζήτημα που κάνει απαραίτητη την εκπόνηση ακέραιων και πλήρων θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων είναι και η επίπτωση της κλιματικής αλλαγής. Τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει η δραστηριότητα στα νησιά μας και οι ανάγκες που προκύπτουν από την αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών καταλήγει στο μεγάλο πρόβλημα της ύδρευσης των νησιών. Θα πρέπει να οριοθετήσουμε άλλους τρόπους για να εξυπηρετήσουμε την ύδρευση στα νησιά μας, όπως η αφαλάτωση, η οποία είναι αντικείμενο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού.
Ένας επιτυχημένος θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αποσκοπεί στο να προστατέψει το θαλάσσιο περιβάλλον και νομίζω πως είναι αναπόφευκτο να ιδρύσει θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές -ήδη έχει ξεκινήσει η χωροθέτηση της θαλάσσιας natura από το Υπουργείο Περιβάλλοντος για να αναδείξει την πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά, καθώς και την προστασία των ενάλιων αρχαιοτήτων της χώρας μας. Μπορούμε να τις προστατέψουμε και ταυτόχρονα να τις αναδείξουμε; Μπορούμε να χωροθετήσουμε με ορθό τρόπο καταδυτικά πάρκα; Είναι ένα διεπιστημονικό και διυπουργικό ζήτημα, το οποίο δυστυχώς ακόμα δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να λύσουμε, με αποτέλεσμα να χάνουμε κομμάτια οικονομικής ανάπτυξης και οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός οριοθετεί μεταξύ άλλων και άλλα κρίσιμα ζητήματα όπως είναι οι υδατοκαλλιέργειες, η αλιεία, το πως αλιεύουμε, με τι ένταση αλιεύουμε, οι εξορυκτικές δραστηριότητες που είναι προ των πυλών, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πιθανώς η δυνατότητα να αποκτήσουμε ενέργεια από την θάλασσα, σε πειραματικό ακόμα στάδιο. Ένα άλλο ζήτημα είναι οι θαλάσσιες κυκλοφοριακές ροές και η ακτοπλοΐα που σε ένα μεγάλο βαθμό θα έπρεπε να είναι μέρος του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Έχουμε κάνει συνεργασίες με το ΕΜΠ και το Τμήμα Ναυπηγών Μηχανικών προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα ψηφιακό εργαλείο, αξιολόγησης και αναδιαμόρφωσης του ακτοπλοϊκού δικτύου, ώστε με αυτόν τον τρόπο να κάνουμε έναν πιο σοβαρό σχεδιασμό”.
Η θάλασσα μπορεί να προσφέρει πολύ μεγάλο εισόδημα και αναπτυξιακές δυνατότητες, όμως όχι αν είναι άναρχα τοποθετημένες και άναρχα αξιοποιούμενες. Ταυτόχρονα όμως θα αναδείξει τον πιο σημαντικό πλούτο που έχουμε, τα νησιά μας, τη νησιωτικότητά μας.
“Η νησιωτικότητα είναι κάτι ενιαίο; Όλα τα νησιά έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά κάποια έχουν μικρή έκταση, απομόνωση, μικρό βαθμό προσβασιμότητας και ένα μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Είναι αυτά αρκετά για να χαρακτηρίσουμε με έναν ορισμό τη νησιωτικότητα; Εγώ θα έλεγα όχι γιατί εάν δούμε με μια πιο προσεκτική ματιά τα νησιά μας, θα αντιληφθούμε ότι διαφέρουν, όχι μόνο σε σχέση με την ενδοχώρα αλλά και μεταξύ τους. Υπάρχει τελικά όχι μόνο μία νησιωτικότητα, αλλά πολλαπλή νησιωτικότητα. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός θα πρέπει να συζητήσει και για τη φέρουσα ικανότητα των νησιών, διότι όσο αφήνουμε τα νησιά στην υπερ-εκμετάλλευση, τόσο χάνουν την αξία τους, τον μοναδικό φυσικό τους πλούτο, κάτι που μπορεί να παράξει ανάπτυξη και πλούτο για τα νησιά και την χώρα. Το να χαράξουμε συνεκτικές πολιτικές που θα οδηγήσουν σε ισόρροπη ανάπτυξη και θα καταστήσουν τα νησιά βιώσιμα σε όλες τις ημέρες του χρόνου, πρέπει να είναι τέτοιας μορφής που θα λαμβάνει υπόψη της όλες αυτές τις ιδιομορφίες”.
Στο πλαίσιο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού καλούμαστε να απαντήσουμε σε κρίσιμα ερωτήματα σε σχέση με τις θαλάσσιες μεταφορές.
“Εδώ υπάρχουν 3 βασικά ζητήματα: το κόστος, η τακτικότητα και ο χρόνος μετακίνησης. Είναι ένα πολυδιάστατο ζήτημα που εμείς ως κυβέρνηση προσπαθούμε να επιλύσουμε με διαφορετικές πολιτικές. Να αναδιοργανώσουμε την ακτοπλοΐα, να συνδέσουμε τις μεταφορικές δυνατότητες μεταξύ των νησιών αλλά και με την ηπειρωτική Ελλάδα, είτε είναι ακτοπλοΐα, είτε υδροπλάνα, είτε αεροπορική μεταφορά, ούτως ώστε να μειώσουμε τον χρόνο της μετακίνησης των νησιωτών. Άλλο σημαντικό ζήτημα είναι το κόστος. Το κόστος μεταφοράς των επιβατών, των αγαθών και των εμπορευμάτων. Αναλάβαμε λοιπόν μια πρωτοβουλία και από τον Ιούνιο του 2018, εφαρμόζεται το Μεταφορικό Ισοδύναμο, αρχικά πιλοτικά σε 49 νησιά και τη συνέχεια θα επεκταθεί στο σύνολο της χώρας. Ποια είναι η φιλοσοφία του ΜΙ; Όσα πληρώνει κάποιος για να μετακινηθεί στην ενδοχώρα για την ίδια απόσταση, θα πρέπει να πληρώνει και ο νησιώτης επιβάτης. Και εδώ θα πρέπει να λάβουμε και πάλι υπόψη μας αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πολλαπλής νησιωτικότητας”.
“Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός δεν είναι απλά μόνο ένα επιστημονικό πεδίο. Είναι κυρίως πεδίο πολιτικής. Είναι αναγκαιότητα για τη χώρα μας και αν κάποιος πρέπει σε όλον τον κόσμο να κάνει έναν τέτοιο σχεδιασμό, αυτή είναι η Ελλάδα και θέλω να σας ευχαριστήσω όλους που είστε εδώ για να μας βοηθήσετε”.
