της κας Μαίρης Βενέτη
Οι εξελίξεις στο πεδίο της αυτόνομης οδήγησης είναι τάχιστες και ήδη στους δρόμους έχουν βγει τα πρώτα αυτόνομα οχήματα.
Παράλληλα όμως με τα «αυτοκίνητα χωρίς οδηγό», αναπτύσσεται και ο στόχος για «πλοία χωρίς πλήρωμα». Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται αρκετά μακρινό, τα αυτόνομα πλοία δοκιμάζονται ήδη, ανοίγοντας νέους δρόμους για την παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία, που συνεπάγονται χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμων, μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, ελάχιστες ώρες αδράνειας του στόλου, λιγότερο προσωπικό και αισθητά χαμηλότερο κόστος.
Ταυτόχρονα θα υπάρξουν σημαντικά πλεονεκτήματα στον τομέα των επικίνδυνων θαλάσσιων επιχειρήσεων όπως η πυρόσβεση, η ναρκαλιεία, η αντιμετώπιση περιβαλλοντικών καταστροφών και η θαλάσσια έρευνα.
Για όσους θεωρούν πολύ δύσκολο το όλο project, μια μεγάλη μερίδα επιστημόνων επισημαίνουν ότι οι ταχύτητες εν πλω είναι χαμηλότερες, οι δυνατότητες για ελιγμούς περισσότερες, οι υπηρεσίες εντοπισμού θέσης ακριβέστερες και ο έλεγχος των διερχόμενων σκαφών και εμποδίων πολύ πιο απλός σε σχέση με τα πολυσύχναστα οδικά δίκτυα στη στεριά.
Ως εκ τούτου, η αυτόνομη πλοήγηση στη θάλασσα είναι ένα project που μπορεί να στεφθεί με επιτυχία.
Οι πρωτοπόροι «Deseo» και «Yara Birkeland»
Χθες αλιεύσαμε από το Τwitter μια πολύ ενδιαφέρουσα είδηση, η οποία ενδυναμώνει την παραπάνω πεποίθηση.
Εκτελέστηκε το πρώτο δρομολόγιο του ημιαυτόνομου πλοίου μικρών αποστάσεων «Deseo» το οποίο ανήκει στην βέλγικη εταιρεία Wennick, μεταξύ των λιμένων του Βελγίου Zeebrugge και Αμβέρσας.
Το συγκεκριμένο δρομολόγιο θεωρείται ένα πολύ μεγάλο βήμα για την ανάπτυξη της αυτόνομης ναυτιλίας και το πιλοτικό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει δρομολόγια μεταξύ των δύο λιμένων δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα.
Θα υποστηρίζεται από έναν κεντρικό σταθμό ελέγχου, ενώ καθώς το πλοίο θα διέρχεται από τον ποταμό Westerschelde –έναν από τους πιο πολυσύχναστους ποταμούς στον κόσμο- προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια θα συμμετέχουν εποπτικά στις πιλοτικές δοκιμές μέλη έμπειρου πληρώματος, ώστε να αναλάβουν τον έλεγχο αν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Οι δοκιμές αυτές έχουν ως στόχο την τελειοποίηση της τεχνολογίας αυτόματης πλοήγησης που δοκιμάζεται και αναπτύσσεται από τη βελγική επίσης εταιρεία Seafar, η οποία ελέγχει το πλοίο μέσω του κεντρικού σταθμού ελέγχου.
Όπως μπορεί εύκολα να φανταστεί κανείς, τα συστήματα υψηλής τεχνολογίας της Seafar βασίζονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη, σε αισθητήρες και μηχανισμούς ανίχνευσης αντικειμένων τελευταίας γενιάς, ενώ η εταιρεία τηλεπικοινωνιών Citymesh συμμετέχει παρέχοντας τον σύνδεσμο επικοινωνίας μεταξύ του πλοίου και του κέντρου ελέγχου, χρησιμοποιώντας ένα πρότυπο υβριδικό δίκτυο Wi-Fi, ένα δημόσιο δίκτυο 4G και ιδιωτική σύνδεση LTE/5G.
To όλο project εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ενός προγράμματος για την προώθηση της αυτόνομης ναυτιλίας, μια κοινοπραξία στην οποία μεταξύ άλλων συμμετέχει η εταιρεία Seafar, το Blue Cluster και το κέντρο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας VLAIO της Φλάνδρας.
Το «Deseo» δεν είναι το μόνο πιλοτικό πρόγραμμα που ξεκινάει το 2021. Η νορβηγική πρωτοβουλία του πλήρως αυτόνομου και άνευ ρύπων Yara Birkeland αναμένεται επίσης να κάνει το ντεμπούτο της στις θάλασσες το 2021.
Η κατασκευή του πλοίου πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το σχέδιο αν και με μικρές καθυστερήσεις τον Νοέμβριο του 2020, συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης της μπαταρίας, των συστημάτων ελέγχου και πλοήγησης και αποτελεί ένα από τα πρώτα φιλόδοξα ευρωπαϊκά σχέδια για τα αυτόνομα πλοία.
Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία AUTOSHIP
Οι Ευρωπαίοι ερευνητές συμμετέχουν στον σχεδιασμό πλοίων με διαφορετικό βαθμό αυτονομίας ως μέρος της αυτόνομης ναυτιλιακής πρωτοβουλίας για τα ευρωπαϊκά ύδατα με την επωνυμία AUTOSHIP, η οποία στοχεύει στην επιτάχυνση της μετάβασης προς μια επόμενη γενιά αυτόνομων πλοίων στην ΕΕ.
Η AUTOSHIP στοχεύει να ενώσει μια ολόκληρη αλυσίδα παγκόσμιων παικτών για να ορίσει, να βελτιώσει και να δοκιμάσει σε πραγματικό περιβάλλον την επόμενη γενιά των αυτόνομων πλοίων. Φιλοδοξεί να αξιοποιήσει τις προηγμένες τεχνολογίες Key Enabling, να ενσωματώσει συστήματα ασύρματου ελέγχου και ψηφιακής συνδεσιμότητας από το πλοίο στη βάση ή την ακτή, αλλά και αισθητήρες και υποσυστήματα που επιτρέπουν τον εντοπισμό θέσης ή την ανίχνευση εμποδίων.
Η ανάλυση των δεδομένων που θα συλλέγονται θα γίνεται σε πραγματικό χρόνο από ειδικό λογισμικό. Τα δεδομένα θα επεξεργάζονται και θα καταλήγουν στο αυτόνομο σύστημα πλοήγησης του πλοίου, το οποίο με τη σειρά του θα λαμβάνει αποφάσεις και θα κατευθύνει το σκάφος.
Στόχος της Ευρώπης είναι να έχουμε λειτουργικές εμπορικές εφαρμογές της τεχνολογίας για την επόμενη γενιά αυτόνομων πλοίων μέχρι το τέλος του 2023, ενώ για τα συστημικά δρομολόγια πλοίων χωρίς πλήρωμα θα χρειαστούν το λιγότερο πέντε χρόνια.
Το ιαπωνικό πρόγραμμα DFFAS
Η Ευρώπη δεν είναι η μόνη που «τρέχει» ένα τόσο φιλόδοξο πρόγραμμα.
Είκοσι δύο ιαπωνικές εταιρείες –NYK and NYK Group, Japan Marine Science που είναι και επικεφαλής του έργου, Weathernews, Furuno Electric, Nippon Shipping, Nippon Telegraph and Telephone Corporation, Honda Heavy Industries, Mitsubishi Research Institute MTI Co. κ.α. – συνεργάζονται για τον σχεδιασμό της πλήρους αυτόνομης κίνησης στα πλοία, με στόχο πολύ σύντομα να είμαστε σε θέση να έχουμε πιλοτικά δρομολόγια πλήρως μη επανδρωμένων πλοίων στις ασιατικές θάλασσες.
Σύμφωνα με τους ιθύνοντες της κοινοπραξίας DFFAS, η πρώτη δοκιμή εμπορικής μεταφοράς με σκάφος χωρίς πλήρωμα σε μεγάλες αποστάσεις προγραμματίζεται εντός του τρέχοντος έτους.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα παίξει και εδώ φυσικά καταλυτικό ρόλο, καθώς χάρη σε αυτή θα είναι εφικτό να αναλύονται μεγάλες ποσότητες δεδομένων, όπως ο καιρός, ο τύπος του σκάφους, το βάρος των εμπορευμάτων, τα λειτουργικά δεδομένα, η μετεωρολογική και η ωκεανογραφική ανάλυση και μια σειρά άλλων παραγόντων.
Όλα αυτά θα συνδυάζονται με τη χρήση φυσικών μοντέλων και Μηχανικής Εκμάθησης με στόχο την επιλογή της βέλτιστης διαδρομής και τυχόν απαιτούμενες αλλαγές εν πλω, που εκτός από την εξοικονόμηση καυσίμων και τη βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση, θα προσφέρουν και μέγιστη ασφάλεια για το πλοίο.
Εξίσου σημαντική για τη λειτουργικότητα των αυτόνομων σκαφών θα είναι η αυτοματοποίηση ελλιμενισμού, αλλά και η λειτουργία τηλεχειρισμού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, η Weathernews αναλύει τα δεδομένα που έχουν συγκεντρωθεί από περίπου ένα εκατομμύριο ταξίδια.
Η σημασία του κανονιστικού πλαισίου
Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ναι μεν δεν είμαστε κοντά στην πλήρη αντικατάσταση των ανθρώπων στα πλοία, αλλά δεν είμαστε καθόλου μακριά από τη στιγμή που τα ανθρώπινα πληρώματα θα συνυπάρχουν με μηχανές και λογισμικό.
Ο συνδυασμός αυτός υπόσχεται να κάνει τη ναυτιλία ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική, ενώ οι θεσμικοί φορείς όπως η Ε.Ε και η ΙΜΟ και τα ενδιαφερόμενα μέρη- πλοιοκτήτες, πλοίαρχοι, ναυτικοί, αλληλασφαλιστικοί οργανισμοί κ.α- έχουν ξεκινήσει τη διερεύνηση και επίλυση των ζητημάτων που θα ανακύψουν στη νέα εποχή της ναυτιλίας, προκειμένου να οριστικοποιηθεί το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για τα αυτόνομα πλοία.
Τα κεντρικά ζητήματα της λειτουργίας των πλοίων χωρίς πλήρωμα αφορούν τον βαθμό αυτονομίας- θα πλοηγούνται από απομακρυσμένα κέντρα ελέγχου ή θα είναι εντελώς αυτόνομα βάσει λογισμικού;- τα νομικά και κοινωνικά ζητήματα της απουσίας πλοιάρχου και πληρώματος επί του πλοίου – από την εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων ναυτικού δικαίου για τη ναυσιπλοΐα και την ασφάλεια έως την εργασιακή αντιμετώπιση των απασχολούμενων σε αυτά – τη λειτουργία των ναυλοσυμφώνων, τον κίνδυνο πειρατείας, την απειλή κυβερνοεπιθέσεων κ.α
Η απώλεια των θέσεων εργασίας είναι άλλο ένα σημαντικό θέμα, καθώς οι νέες και πιο εξειδικευμένες μορφές απασχόλησης στα αυτόνομα πλοία θα είναι σαφώς λιγότερες.
Πέραν της προόδου της τεχνολογίας λοιπόν, άλλο ένα ζητούμενο για την νέα εποχή των αυτόνομων πλοίων είναι να διαμορφωθεί το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Και «καμιά» φορά αυτό το ζητούμενο, είναι πολύ πιο περίπλοκο και χρονοβόρο από τις τεχνολογικές εξελίξεις.
