Το 2017 είναι εδώ και με τον ερχομό του του αναβιώνουν σε όλη την Ελλάδα γνωστά και άγνωστα έθιμα. Παρακάτω θα δείτε ποιες παραδόσεις ακολουθούν (ή ακολουθούσαν καθώς ορισμένες από αυτές δυστυχώς έχουν εκλείψε) σε όλες τις γωνιές της χώρας κάθε πρωτοχρονιά: Το τάισμα της βρύσης, η καλή χέρα και η προβέντα είναι μερικές από αυτές.
Τα κάλαντα με φωτιές- Καβάλα
Το έθιμο επιβιώνει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τα αγόρια που θα φύγουν στρατιώτες τη νέα χρονιά, συγκεντρώνουν μεγάλες στοίβες από ξύλα στην πλατεία. Την παραμονή ανάβουν μια μεγάλη φωτιά και ψέλνουν τα κάλαντα. Με το που ο δείκτης δείξει δώδεκα, ξεκινά το παραδοσιακό γλέντι με τσίπουρο και γλυκά. Σε άλλες περιοχές της Καβάλας, το μικρότερο μέλος της οικογένειας μεταφέρει μια πέτρα στο εσωτερικό του σπιτιού για να είναι στέρεο και γερή η οικογένεια, ενώ τα μικρότερα παιδιά κάνουν «ποδαρικό» σε όλα τα σπίτια του κάθε οικισμού, μπαίνοντας με το δεξί. Για την καλή τύχη που φέρνουν, ανταμείβονται από τους ιδιοκτήτες με δώρα και γλυκά.
Το τάισμα της βρύσης- Κεντρική Ελλάδα
Σε κάποιες περιοχές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση “για να κλέψουν το άκραντο νερό”. Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ’ όλη τη διαδρομή. Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους.
Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φτάνουν εκεί, την “ταΐζουν”, με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα πως όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Στη συνέχεια ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, “κλέβουν νερό” και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.
Κρεμύδα για Γούρι-Κρήτη
Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμύδα (Scilla maritima) είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί έχει δηλητήριο, που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή. Ακόμα και να το βγάλεις απ’ τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη. Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι’ αυτό την Πρωτοχρονιά κρεμούν σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια τους.
Φυλλωτή Βασιλόπιτα-Καστανιές Ανατολικής Θράκης
Τη Βασιλόπιτα την έκαναν φυλλωτή. Έβαζαν γόμο (γέμιση) πλιγούρι και ανάμεσα στα φύλλα τον «παρά», το νόμισμα, και άλλα σημάδια. Η νοικοκυρά με τον παρά τη σταύρωνε τρεις φορές και ύστερα τον έχωνε στο ζυμάρι, θα να βάλει πελεκούδι από την πόρτα ή κλαρί, για το σπίτι, κουκί στάρι για τα χωράφια, σταφίδα για το αμπέλι, κομματάκια τυρί για τα πρόβατα, άχερο για τα γελάδια…
Στους λυπημένους που έστελναν πίτα, εκείνοι δεν την έκοβαν με το μαχαίρι αλλά ο καθένας έκοβε με το χέρι ένα κομμάτι. Την παραμονή το βράδυ έβαζαν στο τραπέζι εννιά ειδών φαγητά και πολλών ειδών οπωρικά, στη μέση τη βασιλόπιτα, τρία ψωμιά κι ένα κεράκι αναμμένο στο ένα ψωμί.
Αφού έτρωγαν έκοβαν την πίτα. Σ’ όποιον έπεφτε ο παράς, έλεγαν πως εκείνος «βασίλεψε». Τον «βασιλεμένο» παρά τον έριχναν μέσα σε ποτήρι με κρασί, έπιναν από λίγο και εύχονταν : «Και του χρόνου καλύτερα!». Τον παρά τον άφηναν στα εικονίσματα και τον επόμενο χρόνο τον έβαζαν στην άλλη πίτα.
Ποδαρικό με αρνί – Αργολίδα
Στη Δήμαινα Αργολίδας ο πρώτος επισκέπτης της χρονιάς στο σπίτι ήταν ένα μικρό αρνάκι για το καλό της επόμενης χρονιάς ενώ στο Παναρήτι τοποθετούσαν μία πέτρα μέσα στο σπίτι, αν ήταν άσπρη τόσο το καλύτερο , στο Αραχναίο έκοβαν γρασίδι και το σκόρπιζαν παντού μέσα στο σπίτι για να είναι τα σπαρτά καρπισμένα όλη τη χρονιά.
Στις Λίμνες έβαζαν την πίτα σε ένα σεντόνι στο πάτωμα, κάθονταν γύρω από αυτό και την κυλούσαν 3 φορές, την πρώτη για υγεία, τη δεύτερη για ευτυχία και την τρίτη για άλλη ευχή, αν το σεντόνι καθόταν από την κανονική όψη αποτελέσματα ήταν θετικά
Η Καλή Χέρα
Την Πρωτοχρονιά συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό στα παιδιά θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι. Συνήθως πρόκειται για τα εγγόνια ή τα ανίψια. Μερικές δεκαετίες παλιότερα, η «καλή χέρα» ήταν το μόνο δώρο που έπαιρναν τα παιδιά την Πρωτοχρονιά και σε πολλές περιπτώσεις ήταν απλά ένα κέρασμα μιας κι ούτε χρήματα υπήρχαν πολλά, αλλά ούτε μαγαζιά με παιχνίδια.
Η «προβέντα» και τα «μπουλιστρίνα»- Σάμος
Εκτός από την βασιλόπιτα, οι γυναίκες της Σάμου φτιάχνουν και την «προβέντα». Πρόκειται για ένα πιάτο με γλυκά που «κρίνει» τη νοικοκυροσύνη της Σαμιώτισσας. Απαραίτητο «συστατικό» κάθε σπιτιού είναι το σπάσιμο του ροδιού και το σκόρπισμα των σπόρων του ώστε να γεμίσει το σπίτι ευτυχία και υγεία, ενώ οι τυχεροί που θα κάνουν ποδαρικό, παίρνουν τα «μπουλιστρίνα», το γνωστό σε όλους μας χαρτζιλίκι.
Το σκόρπισμα των φύλλων-Θάσος
Πρόκειται για ένα πολύ παλιό έθιμο κατά τη διάρκεια του οποίου όλοι κάθονται γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στ’ αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή του.
Χτύπημα στο μέτωπο, μασκαρέματα και λιωμένο κερί- Μακεδονία
Το πρωΐ της πρωτοχρονιάς, αφού πλένονταν πρώτα όλα τα μέλη της οικογένειας, η μάνα με ένα σιδερένιο εργαλείο στο χέρι, «χτυπούσε» απαλά το μέτωπο μικρών και μεγάλων για να είναι γεμάτοι υγεία, να είναι «σιδερένιοι» όλο το χρόνο. Σε άλλα χωριά πάλι το «χτύπημα» γίνονταν με ένα κλαδί ελιάς ή βολβό από κρεμμύδι, έτσι ώστε να απομακρυνθούν από τα νοικοκυρόσπιτα τα κακά πνεύματα.
Πρωτοχρονιά και μεταμφίεση πήγαιναν συχνά μαζί από παλιά. Οι εκδηλώσεις στο Αργος Ορεστικό έχουν παμπάλαιες ρίζες. Με το που ξημέρωνε, όλοι βγαίνανε στους δρόμους, μασκαρεμένοι, χορεύοντας και τραγουδώντας
Σε παλιότερες χρονιές, τα ελεύθερα κορίτσια – ανύπαντρα – μάντευαν τη τύχη τους, την πρώτη του χρόνου.
Με λιωμένο κερί, έφτιαχναν μια μαλακιά μπάλα και έγραφαν επάνω το όνομα του προσώπου που τα ενδιέφερε και έδιναν σιγά – σιγά στη μπάλα το σχήμα της καρδιάς. Όταν έπεφταν για ύπνο την έβαζαν στη θέση της καρδιάς τους. Αν την επόμενη μέρα, έβρισκαν άθικτο το όνομα και διαβάζονταν καθαρά, τότε αυτό σήμαινε πώς η τύχη τους θα ήταν καλή και ότι μέσα στο χρόνο, θα γίνονταν νύφη.
Πρασόπιτα-Άβδηρα Ξάνθης
Οι οικογένειες ανοίγουν φύλλο και παρασκευάζουν μια πίτα με πράσο, κιμά και μπαχαρικό κύμινο μέσα στην οποίο βάζουν το φλουρί. Η πίτα ψήνεται σε παραδοσιακό ταψί, το οποίο ονομάζεται «σινί» και τα παλιότερα χρόνια σερβίρονταν πάνω σε χαμηλό ξύλινο τραπέζι, το σορβά.
Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς-Κομοτηνή
Στην Κομοτηνή τα Χριστούγεννα δεν λένε κάλαντα αλλά την Πρωτοχρονιά. Αποβραδίς γυρνούν με αναμμένα φανάρια στολισμένα με κορδέλες χάρτινες και ποικιλόχρωμες, με βαπόρια και τραγουδούν τα κάλαντα από ένα τυπωμένο βιβλίο.
Οι «κολόνιες» – νησιά του Ιονίου
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ, οι κάτοικοι της πόλης γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του Νέου Χρόνου κατεβαίνουν στο δρόμο κρατώντας μπουκάλια με κολώνια και ραίνουν ο ένας τον άλλο τραγουδώντας: « Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς».
Στις Κυκλάδες θεωρούν καλό οιωνό να φυσάει βοριάς την πρωτοχρονιά. Επίσης θεωρούν καλό σημάδι αν έρθει στην αυλή τους περιστέρι τη μέρα αυτή. Αν όμως πετάξει πάνω από το σπιτικό τους κοράκι τους βάζει σε σκέψεις μελαγχολικές ότι τάχα τους περιμένουν συμφορές.
“Κλίκια” και “φταζμίτ’κα”- Χαλκιδική
Στη Χαλκιδική οι γυναίκες, εκτός από τη βασιλόπιτα, πρέπει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς να φτιάξουν “κλίκια” και “φταζμίτ’κα”, όπως και άλλα γλυκά για τους καλαντιστές, τους επισκέπτες και τα μέλη της οικογένειας. Συνήθως τα γλυκά αυτά είναι: σαραγλί, σουσαμόπιτα, μπακλαβάς, κανταΐφι κ.ά. Ειδικότερα στην Ορμύλια έκαναν κι ένα ειδικό κουλούρι, σε σχήμα “οχτώ”, για τον Άγιο Βασίλειο. Το κουλούρι αυτό το έβαζαν στο εικονοστάσι για το καλό του χρόνου. Επίσης, τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς στα χωριά της Χαλκιδικής η βρύση του χωριού έπρεπε να είναι ανοιχτή, έτσι ώστε να τρέχει η τύχη όλη τη χρονιά σαν το νερό.
Ασκελετούρα- Παϊδοχώρι Χανίων
Την παραμονή κρεμούσαν στις πόρτες την ασκελετούρα για να φέρνει ευτυχία και να διώχνει τα κακά πνεύματα. Επίσης θεωρούσαν ότι προφυλάσσει από το μάτι.
Το έθιμο χρονολογείται από την εποχή του Πυθαγόρα. Κτυπούσαν επίσης την Ασκελετούρα με δύναμη χάμω για να σκορπίσει και έλεγαν: «Άχι και να ξανάνιωνα σαν την Ασκελετούρα, που την κουτσοτρουλίζουνε και πάλι βγάζει τρούλα».
Το πρωί της πρωτοχρονιάς σηκώνονταν πρώτοι οι γονείς, για να φέρουν το «γούρι» μια μεγάλη πέτρα, λέγοντας «κλου-κλου-κλου» (να κλωσήσουν οι κλώσες πολλά πουλιά), επίσης έλεγαν «αρνιά και ρίφια θηλυκά (να αυξηθεί το κοπάδι) και τα κοπέλια αρσενικά (να μεγαλώσει το σόι)».
Για το βάρος της πετράς έλεγαν «όσο βάρος έχει τούτη η πέτρα, τόσο χρυσάφι να μπει στο σπιτικό μας»
πηγές:
aftodioikisi.gr
haniotika-nea.gr
fonikastorias.gr
argolika.gr
